Main Article Content
Abstract
The global information technology revolution has profoundly influenced society, notably higher education. However, the extent of this impact varies across regions and societies, resulting in economic and scientific disparities. The strategic use of Information and Communication Technology (ICT) has played a pivotal role in bridging these disparities. Modern technologies present significant opportunities to address deficits, particularly in countries like Afghanistan, where underutilizing their potential exacerbates deprivation. Unfortunately, recent years have seen detrimental consequences for Afghanistan's higher education system due to neglecting these opportunities. This paper addresses key aspects, including the transition to an information society, the symbiotic relationship between society and academia, weaknesses in scientific development infrastructure, educational, social, and cultural factors, globalization, entrepreneurship education in the new millennium, and the significance of embracing electronic education.
Keywords
Article Details
Copyright (c) 2025 Journal of Social Sciences - Kabul University

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.
References
- آتشک، محمد. (1395). مدلهای طراحی آموزش مجازی. تهران: دومین کنفرانس شهر الکترونیکی.
- السون، میتو اج. هرگنهان، جیولیوجی رامیرز بی آر. (1400). مقدمهای بر نظریههای یادگیری. مترجم: علیاکبر سیف. ویرایش دهم. تهران: نشر دوران.
- ایسنا، سایت خبرگزاری. (1400). معرفی برترین سیستمهای آموزش الکترونیکی آموزش عالی جهان در سال 2021. دستهبندی: خراسان رضوی. کد خبر: 1400021308860، دوشنبه، 13 اردیبهشت.
- بابائی، محمود. (1389). مقدمهای بر یادگیری الکترونیکی، تهران: چاپار، چاپ اول.
- بلوچ، سلیم. کردیتمندانی، سلیمه. جدیدی محمدآبادی، اکبر. ( قرن بیست و یکم و تسلط تکنولوژی بر آموزش: یادگیری الکترونیکی و آنلاین. شانزدهمین کنفرانس ملی روانشناسی، علوم تربیتی و اجتماعی. تیرماه 1401.
- بومی پور، سپیده؛ خطاط، محدثه. (1400). فرصتها و چالشهای تعاملات یادگیری در آموزش عالی. چهاردهمین کنفرانس ملی و هشتمین کنفرانس بینالمللی یادگیری و یاددهی الکترونیکی، ناشر: انجمن یادگیری الکترونیکی ایران
- جلالیان، مرضیه. (1401). بررسی عوامل تأثیرگذار بر موفقیت برنامه درسی آموزش الکترونیکی مبتنی بر نظریههای یادگیری رفتارگرایی، شناخت گرایی و سازنده گرایی. پنجمین کنفرانس بینالمللی مطالعات میانرشتهای علوم بهداشتی، روانشناسی، مدیریت و علوم تربیتی.
- خان، بدر الحق. (2005). مدیریت یادگیری الکترونیکی، مترجم: عماد قائنی و بابک عبد الحق (1390)، تهران: سازمان مدیریت صنعتی
- خداوردی، حسن. (1397). جهانیشدن آموزش عالی در هزاره سوم: مؤلفهها و ابعاد. فصلنامه تحقیقهای روابط بینالملل، دور نخست، شماره پنجم.
- خنیاگر، اعظم. (1398). تکنولوژی آموزشی و نقش آن در یادگیری. چهارمین کنفرانس بینالمللی دستاوردهای نوین تحقیقی در علوم اجتماعی، علوم تربیتی و روانشناسی،اصفهان.
- رسولی، آتوسا. (1394). طراحی الگوی مطلوب آموزش مجازی هنر در پوهنتونهای ایران. رساله دکتورا. تهران: پوهنتون الزهراء.
- رضائیان، نیلوفر. (1401). ارائه مدلی در تعالی آموزش عالی با روش فراترکیب.ششمین کنفرانس بینالمللی تحقیقهای کاربردی در علوم و مهندسی.
- رمضان پور، انسیه. (1394). یادگیری الکترونیکی (الگوها)، تهران: دیبا-طنین، چاپ اول
- زارعی، عیسی. (1393). دانش و یادگیری: مبانی نظریه یادگیری. فصلنامه نقد کتاب اطلاعرسانی و ارتباطات، سال اول شماره 3 و 4 پاییز و زمستان.
- طوطیا اصفهانی، صدیقه. (1395). شناسایی چالشهای آموزش عالی در قرن 21. کنفرانس بینالمللی نوآوری و تحقیق در علوم انسانی، مدیریت و معارف اسلامی.
- فقیه، محمدباقر. (1394). طراحی و تبیین مدل پوهنتون الکترونیک (مجازی) از منظر عوامل و ارکان سازمانی. رساله دکتورا، پوهنتون پیام نور.
- عبدی، حمید و همکاران. (1396). تبیین برنامه درسی آینده در راستای تحقق چشماندازها و رسالتهای آموزش عالی ایران در افق 1404. فصلنامه مطالعات برنامه درسی آموزش عالی. سال 8، شماره 16، 88-59.
- عمرانی ساروی، بهاره و همتی، ناصر.(1399). یادگیری ترکیبی، آموزش به کمک کامپیوتر. تهران: تحفه.
- کریمی، احمد. (1398). بررسی تأثیرگذاری فضای مجازی بر آموزش. فصلنامه فنآوری آموزش و یادگیری.
- کریمی و همکاران. (1392). الزامات و چالشهای طراحی برنامه درسی آموزش عالی با رویکرد جامعه یادگیری. فصلنامه مطالعات برنامه درسی آموزش عالی، سال 4، شماره 8، 126-89.
- کیا، علیاصغر. (1398). نگاهی به آموزش مجازی (الکترونیکی). فصلنامه کتاب ماه علوم اجتماعی،24.
- کیانی، مریم. محمد، عطاران؛ و فاضلی، نعمتالله. (1395). واکاوی فرهنگ یادگیری الکترونیکی در پوهنتونهای ایران (یک تحقیق نظریه مبنای) سایت اینترنتی، نسخه پیدیاف:www.SID. ir
- میرمحمدی، الهام. (1399). درصد دسترسی مردم جهان به اینترنت. تجارب نیوز. 23 خرداد. کد مطلب: 455643.
- نوبخت، فاطمه. (1390). بررسی نگرش اعضای هیئتعلمی نسبت به پیادهسازی نظام آموزش الکترونیکی در پوهنتون ارومیه، سال تحصیلی 89-1390. پایاننامه کارشناسی ارشد، پوهنتون ارومیه.
- هاشمی، زینب و عباسی، ابوالفضل. (1396). مقایسهی میزان انطباق پوهنتونهای آزاد اسلامی استان فارس با ویژگیهای پوهنتون هزاره سوم از دیدگاه متخصصان و صاحبنظران. فصلنامه علمی-تحقیقی رهیافتی نو در مدیریت آموزشی. سال هشتم، شماره 4.
- پوهنتون قرن 21 و نگاهی بهنظام آموزش مجازی افغانستان، اول حمل 1399، کد خبر 370151، شفقنا افغانستان، لینک موضوع https://af.shafaqna.com/FA/370151
- Abuelsalam,M.Maatukl. Ebutisam K. Elberkawil. Shadi Aljamarneh. Hasan Rashaideh. Hadeel Alharbi. (2022). The COVID‑19 pandemic and E‑learning: challenges and opportunities from the perspective of students and instructors. Journal of Computing in Higher Education (2022) 34:21–38
- Brandusa, R. (2019). An E-learning Model In A Systems Theory Approach. The 15th International Scientific Conference E-learning and Software for Education, Bucharest,April 11-12,2019
- Ching, HSUE Ching. (2011). A New E-learning Achievement Evaluation Model Based Or Rough Set and Similarity Filter. Journal computational Intelligence, volume 27, number 2
- Geogieva, G. Todorov, G. & Smrikarov, A. (2003). A Model of Virtual University-Someprolems During its Development. Proceeding of the path. International Conference on Computer Systems and Technologies: E- learning. PP 709-715
- Mashburn, A.J. Justice,L. M. Downer, J.T. & Pianta, R.C. (2009). Peer Effects On Children’s Language Achievement During Prekindergarten. Child Development, 80, 686-702.
- Mosa Al-araibi, A,A. & others.(2019). Model for Technological Aspect Of E-learning Readness In Higher Education. Educational and Information Technologies, Journal.34
- Prince KJ, Van Mameren. Others. (2017). Does Problembased Learning Lead To Dificiencies In Basic Science Knowledge? An empirical case on Anatomy”. Med Educ. 37(1), 15-21.
- Qasim, A, M, A. (2020). Acceptance Of E-learning Among University In UAE: A Practical syudy. International Journal of Electrical & Computer Engineering (IJECE). Vol:10.No:4
References
آتشک، محمد. (1395). مدلهای طراحی آموزش مجازی. تهران: دومین کنفرانس شهر الکترونیکی.
السون، میتو اج. هرگنهان، جیولیوجی رامیرز بی آر. (1400). مقدمهای بر نظریههای یادگیری. مترجم: علیاکبر سیف. ویرایش دهم. تهران: نشر دوران.
ایسنا، سایت خبرگزاری. (1400). معرفی برترین سیستمهای آموزش الکترونیکی آموزش عالی جهان در سال 2021. دستهبندی: خراسان رضوی. کد خبر: 1400021308860، دوشنبه، 13 اردیبهشت.
بابائی، محمود. (1389). مقدمهای بر یادگیری الکترونیکی، تهران: چاپار، چاپ اول.
بلوچ، سلیم. کردیتمندانی، سلیمه. جدیدی محمدآبادی، اکبر. ( قرن بیست و یکم و تسلط تکنولوژی بر آموزش: یادگیری الکترونیکی و آنلاین. شانزدهمین کنفرانس ملی روانشناسی، علوم تربیتی و اجتماعی. تیرماه 1401.
بومی پور، سپیده؛ خطاط، محدثه. (1400). فرصتها و چالشهای تعاملات یادگیری در آموزش عالی. چهاردهمین کنفرانس ملی و هشتمین کنفرانس بینالمللی یادگیری و یاددهی الکترونیکی، ناشر: انجمن یادگیری الکترونیکی ایران
جلالیان، مرضیه. (1401). بررسی عوامل تأثیرگذار بر موفقیت برنامه درسی آموزش الکترونیکی مبتنی بر نظریههای یادگیری رفتارگرایی، شناخت گرایی و سازنده گرایی. پنجمین کنفرانس بینالمللی مطالعات میانرشتهای علوم بهداشتی، روانشناسی، مدیریت و علوم تربیتی.
خان، بدر الحق. (2005). مدیریت یادگیری الکترونیکی، مترجم: عماد قائنی و بابک عبد الحق (1390)، تهران: سازمان مدیریت صنعتی
خداوردی، حسن. (1397). جهانیشدن آموزش عالی در هزاره سوم: مؤلفهها و ابعاد. فصلنامه تحقیقهای روابط بینالملل، دور نخست، شماره پنجم.
خنیاگر، اعظم. (1398). تکنولوژی آموزشی و نقش آن در یادگیری. چهارمین کنفرانس بینالمللی دستاوردهای نوین تحقیقی در علوم اجتماعی، علوم تربیتی و روانشناسی،اصفهان.
رسولی، آتوسا. (1394). طراحی الگوی مطلوب آموزش مجازی هنر در پوهنتونهای ایران. رساله دکتورا. تهران: پوهنتون الزهراء.
رضائیان، نیلوفر. (1401). ارائه مدلی در تعالی آموزش عالی با روش فراترکیب.ششمین کنفرانس بینالمللی تحقیقهای کاربردی در علوم و مهندسی.
رمضان پور، انسیه. (1394). یادگیری الکترونیکی (الگوها)، تهران: دیبا-طنین، چاپ اول
زارعی، عیسی. (1393). دانش و یادگیری: مبانی نظریه یادگیری. فصلنامه نقد کتاب اطلاعرسانی و ارتباطات، سال اول شماره 3 و 4 پاییز و زمستان.
طوطیا اصفهانی، صدیقه. (1395). شناسایی چالشهای آموزش عالی در قرن 21. کنفرانس بینالمللی نوآوری و تحقیق در علوم انسانی، مدیریت و معارف اسلامی.
فقیه، محمدباقر. (1394). طراحی و تبیین مدل پوهنتون الکترونیک (مجازی) از منظر عوامل و ارکان سازمانی. رساله دکتورا، پوهنتون پیام نور.
عبدی، حمید و همکاران. (1396). تبیین برنامه درسی آینده در راستای تحقق چشماندازها و رسالتهای آموزش عالی ایران در افق 1404. فصلنامه مطالعات برنامه درسی آموزش عالی. سال 8، شماره 16، 88-59.
عمرانی ساروی، بهاره و همتی، ناصر.(1399). یادگیری ترکیبی، آموزش به کمک کامپیوتر. تهران: تحفه.
کریمی، احمد. (1398). بررسی تأثیرگذاری فضای مجازی بر آموزش. فصلنامه فنآوری آموزش و یادگیری.
کریمی و همکاران. (1392). الزامات و چالشهای طراحی برنامه درسی آموزش عالی با رویکرد جامعه یادگیری. فصلنامه مطالعات برنامه درسی آموزش عالی، سال 4، شماره 8، 126-89.
کیا، علیاصغر. (1398). نگاهی به آموزش مجازی (الکترونیکی). فصلنامه کتاب ماه علوم اجتماعی،24.
کیانی، مریم. محمد، عطاران؛ و فاضلی، نعمتالله. (1395). واکاوی فرهنگ یادگیری الکترونیکی در پوهنتونهای ایران (یک تحقیق نظریه مبنای) سایت اینترنتی، نسخه پیدیاف:www.SID. ir
میرمحمدی، الهام. (1399). درصد دسترسی مردم جهان به اینترنت. تجارب نیوز. 23 خرداد. کد مطلب: 455643.
نوبخت، فاطمه. (1390). بررسی نگرش اعضای هیئتعلمی نسبت به پیادهسازی نظام آموزش الکترونیکی در پوهنتون ارومیه، سال تحصیلی 89-1390. پایاننامه کارشناسی ارشد، پوهنتون ارومیه.
هاشمی، زینب و عباسی، ابوالفضل. (1396). مقایسهی میزان انطباق پوهنتونهای آزاد اسلامی استان فارس با ویژگیهای پوهنتون هزاره سوم از دیدگاه متخصصان و صاحبنظران. فصلنامه علمی-تحقیقی رهیافتی نو در مدیریت آموزشی. سال هشتم، شماره 4.
پوهنتون قرن 21 و نگاهی بهنظام آموزش مجازی افغانستان، اول حمل 1399، کد خبر 370151، شفقنا افغانستان، لینک موضوع https://af.shafaqna.com/FA/370151
Abuelsalam,M.Maatukl. Ebutisam K. Elberkawil. Shadi Aljamarneh. Hasan Rashaideh. Hadeel Alharbi. (2022). The COVID‑19 pandemic and E‑learning: challenges and opportunities from the perspective of students and instructors. Journal of Computing in Higher Education (2022) 34:21–38
Brandusa, R. (2019). An E-learning Model In A Systems Theory Approach. The 15th International Scientific Conference E-learning and Software for Education, Bucharest,April 11-12,2019
Ching, HSUE Ching. (2011). A New E-learning Achievement Evaluation Model Based Or Rough Set and Similarity Filter. Journal computational Intelligence, volume 27, number 2
Geogieva, G. Todorov, G. & Smrikarov, A. (2003). A Model of Virtual University-Someprolems During its Development. Proceeding of the path. International Conference on Computer Systems and Technologies: E- learning. PP 709-715
Mashburn, A.J. Justice,L. M. Downer, J.T. & Pianta, R.C. (2009). Peer Effects On Children’s Language Achievement During Prekindergarten. Child Development, 80, 686-702.
Mosa Al-araibi, A,A. & others.(2019). Model for Technological Aspect Of E-learning Readness In Higher Education. Educational and Information Technologies, Journal.34
Prince KJ, Van Mameren. Others. (2017). Does Problembased Learning Lead To Dificiencies In Basic Science Knowledge? An empirical case on Anatomy”. Med Educ. 37(1), 15-21.
Qasim, A, M, A. (2020). Acceptance Of E-learning Among University In UAE: A Practical syudy. International Journal of Electrical & Computer Engineering (IJECE). Vol:10.No:4